Rozwój i typologia wielorodzinnej zabudowy mieszkaniowej na dawnych obszarach przemysłowych i magazynowo‑usługowych w Krakowie
DOI:
https://doi.org/10.24917/20801653.394.4Słowa kluczowe:
budownictwo mieszkaniowe na terenach poprzemysłowych, deweloperskie budownictwo mieszkaniowe, rewitalizacja, tereny magazynowo‑usługowe, tereny poprzemysłoweAbstrakt
W artykule podjęto zagadnienie współczesnego rozwoju budownictwa mieszkaniowego na terenach poprzemysłowych i magazynowo‑usługowych w Krakowie, przy czym skoncentrowano się na dużych inwestycjach deweloperskich, które: 1. zostały zrealizowane po 2006 r., 2. znajdują się w promieniu 5 km od Rynku Głównego, 3. oferują co najmniej 200 mieszkań. Celem pracy jest próba charakterystyki oraz wstępnej formalnej i funkcjonalno‑przestrzennej typologizacji budownictwa mieszkaniowego, rozwijającego się w ostatnim dwudziestoleciu na terenach postindustrialno‑magazynowych. Badanie współczesnych form zabudowy mieszkaniowej powstających na tego typu terenach pozwala również przedstawić ich znaczenie w procesach rewitalizacji i przekształceń tkanki urbanistycznej oraz przestrzeni publicznej Krakowa na terenach, które często są położone poza obszarami o śródmiejskim charakterze zabudowy. Ponadto dzięki opracowaniu możliwe było przedstawienie, jak silne w tego rodzaju budownictwie są tendencje bazujące na powiązaniu współczesnych form zagospodarowania terenu z industrialną historią miejsca w kontekście zarówno dbałości o zapis funkcjonalno‑przestrzennych historycznych śladów w przestrzeni miejskiej, jak i dziedzictwa poprzemysłowego. Wreszcie przeprowadzone analizy pozwoliły nakreślić dalsze obszary badawcze w obrębie omawianego zagadnienia.
Downloads
Bibliografia
Adamkiewicz, D., Mésároš, P., Radziszewska‑Zielina, E., Smetanková, J., Szewczyk, B. (2025). Housing projects on post‑industrial sites in Poland and Slovakia from the perspective of potential homeowners. Archives of Civil Engineering, 449–468.
Akkar. E., Zübeyde, M. (2007). Public spaces of post‑industrial cities and their changing roles. Middle East Technical University, Faculty of Architecture.
Antczak‑Stępniak, A. (2019). Czynniki determinujące działalność deweloperską na polskim rynku mieszkaniowym. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Bac, M. (2012). Zagospodarowanie nieruchomości poprzemysłowych na cele mieszkaniowe i komercyjne na przykładzie loftów. Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie, 2(21), 9–24.
Bradecki, T., Twardoch, A. (2013). Współczesne kierunki kształtowania zabudowy mieszkaniowej. Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej.
Brzosko‑Sermak, A., Wantuch‑Matla, D. (2020). Nowe przestrzenie publiczne na terenach poprzemysłowych śródmieścia Krakowa. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 34(4), 151‑‑170.
Burgers, J. (2000) Urban landscapes: on public space in the postindustrial city. Journal of Housing and the Built Environment, 15, 145–164.
Celka, K. (2012). Bariery rozwoju działalności deweloperskiej w Polsce. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, 9(231), 89–97.
Charytonow, E. (1972). Projektowanie architektoniczne. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Czarnecki, W. (1985). Podstawy urbanistyki i architektury. Białystok: Wydawnictwo Politechniki Białostockiej.
Dąbrowska, K. (2019). Zagrożenia na rynku nieruchomości mieszkaniowych w Polsce. Zeszyty Naukowe ZPSB Firma i Rynek, 1(55), 133–141.
Domański, B. (2001). Przekształcenia terenów poprzemysłowych w województwach śląskim i małopolskim – prawidłowości i uwarunkowania. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 3.
Erbel, J. (2023). Poza własnością. W stronę udanej polityki mieszkaniowej. Kraków: Wydawnictwo Wysoki Zamek.
Gasidło, K. (1998). Problemy przekształceń terenów poprzemysłowych. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Architektura, 1–199.
Gasidło, K. (2007). Zielone dziedzictwo przemysłu. Czasopismo Techniczne, 104(7‑A), 35–42.
Gasidło, K. (2008). Przekształcenia terenów poprzemysłowych – efekty i perspektywy badań i działań. Problemy Ekologii, 12(2), 76–80.
Gasidło, K. (2008). Przekształcenia terenów poprzemysłowych – efekty i perspektywy badań i działań. Problemy Ekologii, 12, 76–80.
Gasidło, K. (2019). Kierunki reurbanizacji terenów poprzemysłowych w Polsce. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 25–35.
Gorgoń, J. (2008). Przekształcenie terenów poprzemysłowych jako sposób wdrażania zasad ro-zwoju zrównoważonego. Problemy Ekologii, 12, 287–289.
Gostkowska‑Drzewicka, M. (2010). The Impact of Macroeconomics Factors on the Situation in the Market of Dwellings Completed by Real Estate Development Industry in Poland and in Tricity in 1995–2007. Regional Barometer. Analyses & Prognoses, 1(19), 45–59. doi: https:// doi.org/10.56583/br.1380
Gyurkovich, M., Gyurkovich, J. (2021). New Housing Complexes in Post‑Industrial Areas in City Centres in Poland Versus Cultural and Natural Heritage Protection – With a Particular Focus on Cracow. Sustainability, 13(1), 418. doi: https://doi.org/10.3390/su13010418
Holmes, Ch. (2003). Housing, Equality and Choice. Institute for Public Policy Research.
Jagiełło, M., Wowrzeczka, B. (2017). Dawny kamieniołom Libana w Krakowie w kontekście planowanej rewaloryzacji. Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych, 13(4), 30–38.
Jarczewski, W. (red.). (2009). Przestrzenne aspekty rewitalizacji śródmieścia, blokowiska, tereny poprzemysłowe, pokolejowe i powojskowe. Warszewa: Instytut Rozwoju Miast.
Jędruch, D. (2012). Za‑mieszkanie 2012. Miasto ogrodów, miasto ogrodzeń. W stulecie Wystawy Architektury i wnętrz w otoczeniu ogrodowem. Kraków: Instytut Architektury, Muzeum Narodowe w Krakowie.
Kajdanek, K. (2022). Powrotnicy: reurbanizacja w perspektywie przebiegu życia. Kraków: Nomos.
Kajdanek, K. (2023). Polskie suburbia: tam i z powrotem. Kto, dlaczego i jak wraca z przedmieść do miasta? Suburbanizacja. Człowiek – zmiana – przestrzeń, 147.
Kantarek, A.A. (2019). Tkanka urbanistyczna. Wybrane zagadnienia. Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej.
Kazimierczak, J. (2012). Wpływ rewitalizacji terenów poprzemysłowych na kształtowanie nowej miejskiej przestrzeni turystycznej. Przykład Manchesteru i Lyonu. Turyzm, 22(1), 11–21.
Kiecko, E. (2019). Piękno miasta i przestrzenie reprezentacyjne w projektach konkursowych na Wielki Kraków. W: A. Łupienko, A. Zabłocka‑Kos (red.), Architektura w mieście, architektura dla miasta. Warszawa: Instytut Historii PAN, 189–218.
Kobylańska, M., Gawor, Ł. (2017). Problematyka przeobrażeń przestrzennych w procesach rewitalizacji terenów poprzemysłowych. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 31(1), 68–80.
Kopeć, M. (2017). Rozwój miasta przez pryzmat procesów rewitalizacji. Przykład Krakowa 2004–2017. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Korzeniewski, W. (1989). Budownictwo mieszkaniowe. Poradnik projektanta. Warszawa: Wydawnictwo Arkady.
Kotewicz, R. (1981). Z dziejów przemysłu Krakowa w latach 1918–1939. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kretowicz, P. (2012). Nowe budownictwo wielorodzinne w strefie wielkich osiedli mieszkaniowych na przykładzie Nowej Huty. Space – Society – Economy, 11, 197–209. doi: https://doi. org/10.18778/1733–3180.11.12
Leśniak‑Rychlak, D. (2018/2019). Jesteśmy wreszcie we własnym domu. Kraków: Instytut Architektury.
Loures, L. (2015). Post‑industrial landscapes as drivers for urban redevelopment: Public versus expert perspectives towards the benefits and barriers of the reuse of post‑industrial sites in urban areas. Habitat international, 45, 72–81.
Luchter, B. (2000). Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej w Krakowie w latach 1983–1998. Zeszyty Naukowe/Akademia Ekonomiczna w Krakowie, 545, 109–118.
Madeja, M., Smętkiewicz, K. (2021). Rewitalizacja Zabłocia w Krakowie ze szczególnym uwzględnieniem obszaru poprzemysłowego. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Michalski, K. (2015). Wybrane aspekty ponownego wykorzystywania zdegradowanych terenów poprzemysłowych. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie, 77, 125–133.
Mieszkanie prawem, nie towarem. Rozmowa Szymona Żyśko z Joanną Erbel. (2023). Pozyskano z: https://www.miesiecznik.znak.com.pl/mieszkanie‑prawem‑i‑towarem/ (dostęp: 8.07.2025).
Miszewska, B. (2000). Rodzaje sukcesji funkcjonalnej w mieście na przykładzie Wrocławia. W: J. Słodczyk (red.), Społeczne, gospodarcze i przestrzenne przeobrażenia miast. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Motak, M. (2019). Historia urbanistycznego rozwoju Krakowa w zarysie. Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej.
Mydel, R. (1994). Rozwój struktury przestrzennej miasta Krakowa po drugiej wojnie światowej. Kraków: Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”.
Mydel, R. (2008). Obszary strategiczne jako główne ogniwa kształtowania i przebudowy przestrzenno‑funkcjonalnej struktury miasta Krakowa. Państwo i Społeczeństwo, VIII(3), 101–124.
Neufert, E. (1995). Podręcznik projektowania architektoniczno‑budowlanego. Warszawa: Wydawnictwo Arkady.
Nowak, K. (2021). Krajowy i lokalny wymiar polityki mieszkaniowej. Kraków–Warszawa–Gdańsk: Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Instytut Geografii Społeczno‑Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UG.
Parafianowicz, W. (2021). Jak Europa Środkowa straciła prawo do mieszkania i jak może je odzyskać. Autorporet. Pismo o dobrej przestrzeni, 1(72).
Piegza, M. Rabiej, J. (2022). Conversion of post‑industrial architecture for residential usage – analysis of selected examples in Poland centred around the criteria of the definition of loft. Środowisko Mieszkaniowe / Housing Environment, 41(1), 50–64. doi: https://doi.org/10.44 67/25438700sm.22.030.17153
Przeniosło, G. (2020). Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych na wybranych przykładach w Krakowie. Praca licencjacka, Uniwersytet Jagielloński.
Purchla, J. (2011). Narodziny Wielkiego Krakowa. W: Wielki Kraków: materiały sesji naukowej odbytej 24 kwietnia 2010 roku. Kraków : Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.
Radziszewska‑Zielina, E., Adamkiewicz, D., Szewczyk, B., Kania, O. (2022). Decision‑making sup-port for housing projects in post‑industrial areas. Sustainability, 14(6), 3573.
Samorek, B., Cichocki, M. (2023). Polski rynek nieruchomości mieszkaniowych. Badania Obserwatorium Polityki Miejskiej. Kraków: Instytut Rozwoju Miast i Regionów.
Siemińska, E. (2010). Funkcjonowanie deweloperów mieszkaniowych w Polsce w (po)kryzysowych warunkach gospodarczych. Studia i Materiały, 29.
Sikorski, D., Smętkiewicz, K. (2024). The Contemporary Transformation of Post‑Industrial Areas in Post‑Socialist Polish Cities: Case Studies from Wrocław (Kleczków) and Kraków (Zabłocie). Studia Regionalne i Lokalne, 3(97), s. 22–38.
Skalny, A., Białecka, B. (2015). Kierunki przekształceń terenów poprzemysłowych‑analiza przypadków. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie, 82, 227–239. Skreczko, S., Wolny, M. (2014). Wykorzystanie nieczynnych kamieniołomów na wybranych przykładach obszaru Jury Krakowsko‑Częstochowskiej. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 26.
Skreczko, S.K., Wolny, M. (2014). Wykorzystanie nieczynnych kamieniołomów na wybranych przykładach Jury Krakowsko‑Częstochowskiej. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 26.
Słodczyk, J. (2000). Rola funkcji przemysłowej w miastach regionu opolskiego w świetle struktury osób pracujących. W: J. Słodczyk (red.), Społeczne, gospodarcze i przestrzenne przeobrażenia miast. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Springer, F. (2013). Wanna z kolumnadą. Wołowiec: Czarne. Springer, F. (2020). 13 pięter. Kraków: Karakter.
Springer, F. (2023). Wanna z kolumnadą. Reportaże o polskiej przestrzeni. Kraków: Karakter.
Stachura, E., Tufek‑Memisevic, T. (2022). Tendencje rozwojowe w architekturze mieszkaniowej i mieszkalnictwie w Polsce w I dwudziestoleciu XXI w. Środowisko Mieszkaniowe.
Strategia Rozwoju Krakowa 2005 – przyjęta Uchwałą nr LXXV/742/05 Rady Miasta Krakowa z dnia 13 kwietnia 2005 r.
Strategia Rozwoju Krakowa 2030 – przyjęta Uchwałą nr VII/116/24 Rady Miasta Krakowa z dnia 3 lipca 2024 r.
Sykta, I. (2008). Plany zagospodarowania przestrzennego miasta Krakowa. Czasopismo Techniczne. Architektura = Technical Transactions. Architecture, 1‑A, 51–67.
Szczerek, E. (2021). Kompozycja urbanistyczna osiedli mieszkaniowych z 2 połowy XX wieku jako wartość zagrożona. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury. Oddział PAN w Krakowie, 49. doi: https://doi.org/10.24425/tkuia.2021.138709
Trębacz, P., Mazur, R. (2020). Typologia zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej w Polsce w latach 2010–2019. Środowisko Mieszkaniowe.
Twardoch, A. (2021). Syndrom wyparcia. Autorporet. Pismo o dobrej przestrzeni, 1(72).
Twardoch, A. (2023). Modele włączenia sektora prywatnego w podaż dostępnych cenowo mieszkań. Habitat for Humanity, 79–87.
Twardoch, A. (2023). System do mieszkania. Perspektywy do rozwoju dostępnego budownictwa mieszkaniowego. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
Uchwała nr CII/2644/18 Rady Miasta Krakowa z dnia 23 maja 2018 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Czyżyny – rejon ulicy Galicyjskiej”.
Uchwała nr CXIV/3010/18 Rady Miasta Krakowa z dnia 24 października 2018 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Rejon Alei Ignacego Daszyńskiego”.
Uchwała nr CXXVI/3464/24 Rady Miasta Krakowa z dnia 17 stycznia 2024 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Rydlówka”.
Uchwała nr LIV/728/12 Rady Miasta Krakowa z dnia 12 września 2012 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Bronowice Małe – rondo Ofiar Katynia”.
Uchwała nr LXIV/929/13 Rady Miasta Krakowa z dnia 9 stycznia 2013 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Mogilska – Chałupinka”.
Uchwała nr LXVIII/977/13 Rady Miasta Krakowa z dnia 27 lutego 2013 r. w sprawie uchwalenia ZMIANY miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Cystersów”.
Uchwała nr LXXX/1219/13 Rady Miasta Krakowa z dnia 28 sierpnia 2013 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Czyżyny – Łęg”.
Uchwała nr XI/153/07 Rady Miasta Krakowa z dnia 25 kwietnia 2007 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Krzemionki”.
Uchwała nr XIX/439/25 Rady Miasta Krakowa z dnia 12 lutego 2025 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Grzegórzki – centrum”.
Uchwała nr XXIV/292/07 Rady Miasta Krakowa z dnia 24 października 2007 r. w sprawie uch-walenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Browar Lubicz”.
Uchwała nr XXXIV/868/20 Rady Miasta Krakowa z dnia 22 stycznia 2020 r. w sprawie uch-walenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Czyżyny – Os. Dywizjonu 303 i 2 Pułku Lotniczego”.
Uchwała nr CXIII/1156/06 Rady Miasta Krakowa z dnia 28 czerwca 2006 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Zabłocie”.
Ulanicka‑Raczyńska, M. (2022). Metodyka wyznaczania kierunków zagospodarowania przestrzennego obszarów poprzemysłowych ze szczególnym uwzględnieniem historycznego użytkowania. Rozprawa doktorska, Politechnika Warszawska.
Wantuch‑Matla, D. (2014). Dobrze wyważony, Browar Lubicz. Architektura & Biznes, 12(269), 50–59.
Wantuch‑Matla, D. (2022). Rozwój środowiska mieszkaniowego na dawnych terenach przemysłowo‑usługowych a dostępność zielonych przestrzeni publicznych – przypadek obszaru „Ludwinów‑Mateczny” w Krakowie. Środowisko Mieszkaniowe, 38, 23–39.
Wierzchowski, M.W. (2005). Gospodarka gruntami dla budownictwa mieszkaniowego. Problemy Rozwoju Miast, 1(02).
Zagórska, E., Makowski, Ł. (2016). Zaangażowanie deweloperów w proces zagospodarowania terenów poprzemysłowych. Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej, 24, 152–165.
Zaniewska, H., Barek, R. (2004). Cechy architektoniczno‑urbanistyczne zabudowy mieszkaniowej wznoszonej w Polsce ze środków publicznych. Acta Scientiarum Polonorum. Architectura, 3(1).
Zaniewska, H., Dąbkowski, N. (2013). Budownictwo mieszkaniowe i jego standardy w Polsce w latach 1991–2011. Problemy Rozwoju Miast, 1, 123–133.
Zaremba, A., Blaszke, M., Mickiewicz, B., Skorupa, J. (2024). Housing Market Facing Pandemic Covid‑2019. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie, 31, 689–700. doi: https://doi.org/10.29119/1641–3466.2024.194.42
Zielińska‑Sitkiewicz, M. (2010). Sytuacja na rynku nieruchomości na podstawie danych bilansowych głównych deweloperów w Polsce. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 117, 501–513.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły publikowane są zgodnie z warunkami licencji Creative Commons (CC BY-ND 4.0; uznanie autorstwa-bez utworów zależnych).
