Przestrzenne aspekty produkcji i eksportu autobusów w Polsce w latach 1989–2014
DOI:
https://doi.org/10.24917/20801653.291.4Słowa kluczowe:
eksport autobusów, korporacje transnarodowe, produkcja autobusów, transformacja przemysłu motoryzacyjnegoAbstrakt
W Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1949-1991 istniała Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG), która zrzeszała państwa socjalistyczne tej części świata. W ramach wewnętrznych uregulowań RWPG wytypowano przedsiębiorstwa wiodące w zakresie produkcji taboru dla transportu zbiorowego. Wśród wielu zakładów produkujących autobusy, tramwaje i trolejbusy większość dostarczała pojazdy na rynki lokalne (w ramach państwa lokalizacji przedsiębiorstwa). Tylko nieliczne były znacznie bardziej dotowane i rozwijane, i to one zajmowały się dostarczaniem taboru na szerszą skalę - funkcjonował w nich eksport (głównie w ramach RWPG). Wśród takich zakładów znajdowały się m.in. czechosłowacka Škoda, węgierski Ikarus, radziecki ZiU. Po okresie przemian politycznych związanych ze zmianą ustroju państw w Europie Środkowo-Wschodniej nastąpiły znaczne przeobrażenia przemysłu motoryzacyjnego, w tym produkcji taboru komunikacji zbiorowej. W Polsce przed 1989 rokiem istniały dwie fabryki autobusów (Autosan w Sanoku i Jelcz w Jelczu- -Laskowicach). W tym okresie Polska praktycznie nie eksportowała, a raczej nadal importowała autobusy, głównie marki Ikarus, ze względu na niewystarczające moce produkcyjne rodzimych fabryk. Po transformacji ustrojowej rynek producentów taboru komunikacji miejskiej w Polsce przeszedł ogromne przeobrażenia. Głównym czynnikiem zmian były relatywnie niskie koszty produkcji (przede wszystkim dzięki niższym płacom niż pracowników w Niemczech) przy zachowaniu jej jakości i terminowości. Powyższe determinanty wpłynęły na podejmowanie decyzji dotyczących przenoszenia produkcji przez wielkie koncerny do krajów Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polski. Drugim czynnikiem przeobrażeń był proces prywatyzacyjny polskich fabryk i związany z nim transfer technologii. Ważnym elementem były także inwestycje kapitału prywatnego w zakresie produkcji pojazdów komunikacji miejskiej, które zaowocowały powstaniem nowych zakładów. Przez ostatnie 25 lat Polska stała się jednym z głównych producentów autobusów w Europie. Systematycznie rósł także eksport pojazdów wytwarzanych w Polsce, przede wszystkim do krajów Europy Zachodniej. W tym okresie swoje fabryki otworzyły takie marki, jak MAN (w Sadach k. Poznania), Volvo (we Wrocławiu), Scania oraz Cacciamali na bazie zakładu KPNA (w Słupsku). Uruchomiono od podstaw przedsiębiorstwa produkujące pojazdy pod nowymi markami, w tym Solaris (w Bolechowie k. Poznania), Solbus (w Solcu Kujawskim) i AMZ (w Kutnie). Sprywatyzowano państwowe przedsiębiorstwa w Jelczu-Laskowicach i Sanoku. W artykule przeanalizowano przemiany rynku producentów autobusów w Polsce, zarówno w zakresie lokalizacji, jak i wielkości produkcji, w ciągu ostatnich 25 lat. Przedstawiono wielkość eksportu w ujęciu przestrzennym dla analizowanego okresu 1989-2014. Zdefiniowano czynniki wpływające na sukcesy i porażki w zakresie produkcji i eksportu autobusów wśród istniejących producentów.
Downloads
Metrics
Bibliografia
Ambukita, E. (2013). Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie wielkopolskim. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 315, 33–42.
Czapliński, P., Stawarska, A. (2010). Przejawy procesu globalizacji w sferze produkcji na przykładzie Scania Production Słupsk S.A. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 16, 176–186.
Ćwikła, M. (2014). Przemiany strukturalne w produkcji autobusów w Polsce. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 27, 164–180.
Domański, B., Guzik, R., Gwosdz, K., Dej, M. (2013). The crisis and beyond: the dynamics and restructuring of automotive industry in Poland. Int. J. Automotive Technology and Management, 2 (13), 151–166.
Dyr, T. (2009). Solaris na europejskim rynku autobusowym. Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 3, 14–20. European Automobile Manufacturers Association (2014, 27 listopada). Pozyskano z http://www.acea.be
Gierańczyk, W. (2003). Wybrane aspekty konkurencyjności polskiego przemysłu w dobie globalnych wyzwań. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 6, 77–86.
Gwosdz, K., Guzik, R., Domański, B. (2011). Environmental pressure in fragmented markets: the fall and rise of bus makers in Poland. European Review of Industrial Economics and Policy, 3. Pozyskano z http://revel.unice.fr/eriep/index.html?id=3317.
Infobus (2014, 20 listopada). Pozyskano z http://www.infobus.com.pl.
JMK Analizy Rynku Transportowego za lata 1998–2014, materiały niepublikowane.
Kierecki, A. (2000). Zmiany na polskim rynku autobusowym w latach 1999–2000. Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 11, 26–32.
Kierecki, A. (2003). Kapena i Irisbus razem na rynku polskim. Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 7–8, 23–24.
Klukowski, A., Rusak, Z. (2007). CMS Auto – komfort w każdym wymiarze. Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 7–8, 42–45.
Lizak, P. (2009). Kształtowanie się przemysłu samochodów osobowych w krajach Europy Środkowej w latach 1997–2007. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 14, 50–56.
Pawlak, G. (2011). Tradycja i nowoczesność: sto lat autobusów Scania. Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 9, 10–16.
Połom, M., Turżański, B. (2011). Doświadczenia Solaris Bus & Coach w produkcji trolejbusów. TTS Technika Transportu Szynowego, 4, 42–49.
Połom, M., Turżański, B. (2015). Produkcja i sprzedaż trolejbusów Solaris Trollino w latach 2011– 2014. Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 4, 8–12.
Rusak, Z. (2000). Producenci na rynku autobusowym w Polsce. Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 1–2, 16–24.
Rusak, Z. (2002). Polskie zakłady MAN-a istotnym elementem nowej strategii MAN Bus GmbH. Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 7–8, 60–63.
Rusak, Z. (2008). Producenci na rynku autobusów w Polsce. Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 1–2, 34–41.
Rusak, Z. (2009). Pięciotysięczny autobus z Bolechowa. Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 5, 6–14.
Rusak, Z. (2010). Zwiększenie mocy produkcyjnych w Scania Production Słupsk. Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe. 6, 18–22.
Rutka, G. (2008). Autobusy z Sulejówka. Trailer, 12, 36–37.
Sala, S. (2006). Polskie firmy na tle zagranicznych korporacji w dobie globalizacji. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 9, 170–180.
Stefaniak, P. (2001). Autosan S.A.: Sylwetka firmy. Boss–Gospodarka, 35, 23–24.
Wieloński, A. (2009). Polska regionalnym centrum europejskiego przemysłu motoryzacyjnego. Prace i Studia Geograficzne, 42, 187–200.
Wieloński, A. (2010). Wielkość i struktura eksportu miarą konkurencyjności polskiego przemysłu. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 15, 99–104.
Wolszczak, K. (2005). Nowości Solbusa. Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 7–8, 50–51.
Wołoszyn, R. (2012). Dwunastometrowy Solaris Urbino electric: dopełnienie oferty. Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 10, 10–14.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Artykuły publikowane są zgodnie z warunkami licencji Creative Commons (CC BY-ND 4.0; uznanie autorstwa-bez utworów zależnych).
