Przemysłowe „miasta socjalistyczne” Niemiec Wschodnich w trzydziestoleciu transformacji systemowej (1989–2019)
DOI:
https://doi.org/10.24917/20801653.342.2Słowa kluczowe:
gospodarka socjalistyczna, miasta przemysłowe, Niemcy Wschodnie, przemysł, transformacja systemowaAbstrakt
Głównym celem artykułu jest charakterystyka procesów rozwojowych zachodzących w tzw. przemysłowych miastach socjalistycznych na obszarze Niemiec Wschodnich w ciągu trzech dekad postsocjalistycznej transformacji systemowej (1989-2019). Charakterystyka ta opiera się na analizach obejmujących najważniejsze ośrodki, które powstały lub rozwinęły się w okresie intensywnej industrializacji Niemieckiej Republiki Demokratycznej do 1989 roku (Eisenhüttenstadt, Hoyerswerda, Schwedt nad Odrą, Halle - Neustadt), a po zjednoczeniu Niemiec w 1990 roku weszły na drogę szczególnie złożonych przeobrażeń transformacyjnych. Artykuł koncentruje się na zmianach struktury gospodarczej badanych miast w ścisłym
nawiązaniu do ich skutków, w aspekcie demograficznym i strukturalno -przestrzennym. W analizach przeprowadzonych na potrzeby opracowania wykorzystano materiały źródłowe w postaci baz danych publikowanych przez niemieckie instytucje statystyki oficjalnej oraz publiczne cyfrowe zbiory danych przestrzennych. Dane te opracowano metodami matematyczno -statystycznymi i kartometrycznymi. Wnioski wskazują na intensywne, długotrwałe procesy kurczenia się i peryferyzacji badanych przemysłowych „miast socjalistycznych” z okresu NRD.
Downloads
Metrics
Bibliografia
Barnick, O. (2008). Die schrumpfende Stadt und das Modell der europäischen Stadt. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller e. K.
Berndt, M. (2018). Schrumpfung. W: B. Belina (red.). Handbuch Kritische Stadtgeographie. Münster: Westfälisches Dampfboot, 168–173.
Bertram, H., Kollmorgen, R. (2001). Die Transformation Ostdeutschlands. Berichte zum sozialen und politischen Wandel in den neuen Bundesländern. Opladen: Leske + Budrich.
Betker, F. (2003). Die „sozialistische“ Stadt in der DDR: zentral geplant, örtlich entworfen, plattengerecht gebaut. Reihe Dokumente und Schriften der Europäischen Akademie Otzenhausen. W: H. Timmermann (red.). Das war die DDR – DDR ‑Forschung im Fadenkreuz von Herrschaft, Kultur, politischem System, Geschichtsforschung, Wirtschaft und Außenpolitik. Band 128. Münster: LIT, 97–114.
Betker, F. (2005). Einsicht in die Notwendigkeit. Kommunale Stadtplanung in der DDR und nach der Wende (1945–1994). Stadtgeschichte. Reihe: Beiträge zur Stadtgeschichte und Urbanisierungsforschung, t. 3. Stuttgart: Steiner.
Bloch, D., Noack, G. (2009). Auf der Strasse des Fortschritts. Die Stadtpläne der DDR – Zeugnisse vom Leben im Sozialismus. Berlin: Verlag Bien & Giersch.
Dolata, M. (2008). Zmiany struktur terytorialno -administracyjnych w niemieckich krajach związkowych położonych przy granicy z Polską. W: S. Dołzbłasz, A. Raczyk (red.) Europa bez granic – nowa jakość przestrzeni. Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 157–165.
Dolata, M., Kaczmarek, T. (2003). Zmiany podziału terytorialno -administracyjnego Niemiec Wschodnich w latach 1990–2002. Czasopismo Geograficzne 74(1–2), 39–57.
Durth, W., Düwel, J., Gutschow, N. (1998). Architektur und Städtebau der DDR. t. 1: Ostkreuz. Personen, Pläne, Perspektiven; t. 2: Aufbau. Städte, Themen, Dokumente. Frankfurt am Main: Campus Verlag.
Engels, H., Jäger, F.P. (2019). DDR ‑Architektur. Monachium: Prestel Verlag.
Engels, J.I., Janich, N., Monstadt, J., Schott, D. (red.) (2017). Nachhaltige Stadtentwicklung: Infrastrukturen,
Akteure, Diskurse (Interdisziplinäre Stadtforschung). Frankfurt am Main: Campus Verlag.
Enyedi, G. (1996). Urbanization Under Socialism. W: G. Andrusz i in. (red.) Cities After Socialism: Urban and Regional Change and Conflict in Post‑Socialist Societies. Hoboken: Wiley, 100–118.
Flegel, D. (2008). Stadtentwicklung in der DDR und die Merkmale sozialistischer Städte. Monachium: GRIN Verlag.
Förster, H. (1986). Urbanisierung, Städtebau und sozialistische Lebensweise. Ein Diskussionsbeitrag. Wirtschafts‑ und Sozialwissenschaftliche Studien, 11, 27–51. Marburg: Johann-Gottfried -Herder -Institut.
Franz, P. (2001). Wohnungsleerstand in Ostdeutschland: differenzierte Betrachtung notwendig. Wirtschaft im Wandel, 11, 263–267. Halle: Leibniz -Institut für Wirtschaftsforschung.
French, R.A., Hamilton, R.E.I. (1979). The Socialist city: Spatial structure and urban policy. Hoboken: Wiley.
Fritsch, M., Sorgner, A., Wyrwich, M. (2015). Die Entwicklung der Wirtschaft in Ostdeutschland nach der Wiedervereinigung. Gesellschaft – Wirtschaft – Politik (GWP), 2, 225–238. Leverkusen: Budrich Journals.
Grunze, N. (2017). Ostdeutsche Großwohnsiedlungen. Entwicklung und Perspektiven. Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften, Springer Fachmedien.
Hannemann, C. (2000). Die Platte. Industrialisierter Wohnungsbau in der DDR. Berlin: Schelzky &Jeep.
Hannemann, C. (2003). Schrumpfende Städte in Ostdeutschland – Ursachen und Folgen einer Stadtentwicklung ohne Wirtschaftswachstum. Aus Politik und Zeitgeschichte, 28, 16–23.
Häußermann, H., Neef, R. (red.) (1996). Stadtentwicklung in Ostdeutschland: Soziale und räumliche Tendenzen. Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften.
Häußermann, H., Siebel, W. (1987). Neue Urbanität. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag.
Häußermann, H., Siebel, W. (1988). Die schrumpfende Stadt und die Stadtsoziologie. Soziologische Stadtforschung. Kölner Zeitschrift für Soziologie und Sozialpsychologie, 29, 78–94. Sonderheft.
Heilemann, U. (2005). Ostdeutschland – ein „Mezzogiorno -Fall“? Wirtschaftsdienst, Analysen und Berichte, 85(8), 505–512.
Heineberg, H. (2006). Stadtgeographie. Grundriss Allgemeine Geographie, 3, 229–256. Auflage, Paderborn: Verlag Ferdinand Schöningh.
Hiepe, T. (2012). Stadtentwicklung nach dem zweiten Weltkrieg. Großwohnsiedlungen in der DDR an ausgewählten Beispielen. Monachium: GRIN Verlag.
Hofmeister, B. (1999). Stadtgeographie. Das Geographische Seminar, 7. Auflage, Braunschweig: Westermann.
Jaroszewska, E., Stryjakiewicz, T. (2014). Kurczenie się miast w Polsce. W: T. Stryjakiewicz (red.). Kurczenie się miast w Europie Środkowo ‑Wschodniej. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 67–77.
Jungmann, M. (2009). Die sozialistische Stadt. Monachium: GRIN Verlag.
Kollmorgen, R. (2005). Ostdeutschland. Beobachtungen einer Übergangs‑ und Teilgesellschaft. Wiesbaden: Springer VS.
Kubiak, D. (2018). Der Fall „Ostdeutschland“. „Einheitsfiktion“ als Herausforderung für die Integration am Fallbeispiel der Ost -West -Differenz. Zeitschrift für Vergleichende Politikwissenschaft, 12, 25–42.
Kunze, P. (2007). Historia i kultura Serbów w Górnych Łużycach. Szkic z historii kultury. W: J. Bahlcke (red.). Dzieje Górnych Łużyc. Władza, społeczeństwo i kultura od średniowiecza do końca XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 301–352.
Lammers, K. (2004). Problemregion Ostdeutschland: Was ist zu tun? Wirtschaftsdienst, 84(10), 623–626. Hamburg: ZBW – Leibniz -Informationszentrum Wirtschaft.
Lang, T. (2010). Zehn Jahre Schrumpfungsdiskurs in Ostdeutschland – theoretische Perspektiven. W: Zwanzig Jahre Planung im vereinigten Deutschland. Kassel: Universität Kassel, Fachgebiet Stadtumbau/Stadterneuerung, 95–120.
Lang, T., Tenz, E. (2003). Von der schrumpfenden Stadt zur Lean City: Prozesse und Auswirkungen der Stadtschrumpfung in Ostdeutschland und deren Bewältigung. Dortmund: Dortmunder Vertrieb für Bau- und Planungsliteratur.
Lutze, G.W. (2014). Naturräume und Landschaften in Brandenburg und Berlin. Gliederung, Genese und Nutzung. Berlin: be.bra Wissenschaft Verlag.
Mann, G. (2016). Modelle der Stadtentwicklung und Stadtstruktur. Monachium: GRIN Verlag.
Miljutin, N.A. (1930). Probljema stroitjelstwa socjalisticzjeskich gorodow. Osnownyje waprosy racjonalnoj płanirowki i stroitjelstwa nasjeljennych mjest SSSR. Moskwa–Leningrad: Gasudarstwiennoje Izdatjelstwo.
Musiał -Malago, M. (2016). The process of urban shrinking in Poland. Studia Miejskie, 24, 91–106.
Naumann, M., Raschke, N. (2019). Zur Zukunft schrumpfender Städte. Das Beispiel Hoyerswerda in Sachsen. Praxis Geographie, 5. Brunszwik: Westermann.
Nutz, M. (1998). Stadtentwicklung in Umbruchssituationen. Wiederaufbau und Wiedervereinigung als Stressfaktoren der Entwicklung ostdeutscher Mittelstädte. Ein Raum -Zeit -Vergleich mit Westdeutschland. Erdkundliches Wissen, Stuttgart: Steiner.
Radzimski, A. (2015). Między miastem kurczącym się a reurbanizacją. Zróżnicowanie rozwoju miast w Niemczech w latach 1995–2012. Przegląd Geograficzny, 87(4), 569–592.
Ragnitz, J. (1997). Wirtschaftspolitischer Handlungsbedarf in Ostdeutschland: Ein Überblick. Wirtschaft im Wandel, 2, 13–16. Halle: Leibniz -Institut für Wirtschaftsforschung.
Ragnitz, J. (2002). Wirtschaftsförderung in Ostdeutschland: Wirkungen, Nebenwirkungen und ein Reformvorschlag. IWH ‑Diskussionspapiere, 167. Halle: Leibniz -Institut für Wirtschaftsforschung.
Ragnitz, J. (2009). Wirtschaftspolitische Aufgaben in Ostdeutschland. Ifo Dresden berichtet, 16(5), 21–29. Drezno: Ifo Institut.
Schönrock, F. (2016). Transformationsprozesse des öffentlichen Raums im Kontext der Stadtschrumpfung in Ostdeutschland: Fallbeispiel Wolfen. Monachium: GRIN Verlag.
Schroeder, K. (2006). Die veränderte Republik. Deutschland nach der Wiedervereinigung. Monachium: Bayerische Landeszentrale für politische Bildung.
Schultz, B. (1998). Hohe Verfestigung der Arbeitslosigkeit in Ostdeutschland. Wirtschaft im Wandel, 16, 3–8. Halle: Leibniz -Institut für Wirtschaftsforschung.
Smith, D.M. (1996). The Socialist City. W: G. Andrusz i in. (red.) Cities After Socialism: Urban and Regional Change and Conflict in Post‑Socialist Societies. Hoboken: Wiley, 70–99.
Stanilov, K. (red.) (2007). The Post Socialist City. Heidelberg: Springer Verlag.
Stryjakiewicz, T., Jaroszewska, E., Marcińczak, S., Ogrodowczyk, A., Rumpel, P., Siwek, T., Slach, O. (2014). Współczesny kontekst i podstawy teoretyczno -metodologiczne analizy procesu kurczenia się miast. W: T. Stryjakiewicz (red.). Kurczenie się miast w Europie Środkowo‑Wschodniej. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 9–14.
Vollnhals, C. (red.) (2012). Jahre des Umbruchs. Friedliche Revolution in der DDR und Transition in Ostmitteleuropa. Getynga: Vandenhoeck & Ruprecht.
Węcławowicz, G. (1999). Miasto polskie w transformacji – kształtowanie się miasta postsocjalistycznego. W: XI Konwersatorium wiedzy o mieście: Zróżnicowanie przestrzenne struktur społecznych w dużych miastach. Łódź: Katedra Geografii Miast i Turyzmu Uniwersytetu Łódzkiego, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 33–44.
Wiechmann, T., Wolff, M. (2014). Skala i przestrzenne zróżnicowanie procesu kurczenia się miast w Europie na przełomie XX i XXI wieku. W: T. Stryjakiewicz (red.). Kurczenie się miast w Europie Środkowo ‑Wschodniej. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 15–27.
Wiegandt, C.-C., Milbert, A. (2019). Binnenwanderung in Deutschland – Entwicklungen nach der Wiedervereinigung. Geographische Rundschau, 71, H.3, 10–17.
Wiesenthal, H. (1999). Die Transformation der DDR. Verfahren und Resultate. Gutersloh: Bertelsmann Stiftung.
Zwahr, H. (2000). Die 89er Revolution in der DDR. W: P. Wende (red.). Große Revolutionen der Geschichte: Von der Frühzeit bis zur Gegenwart. Monachium: Beck, 357–374.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Artykuły publikowane są zgodnie z warunkami licencji Creative Commons (CC BY-ND 4.0; uznanie autorstwa-bez utworów zależnych).
