Zmiany w taborze polskich przewoźników kolejowych w segmencie lokomotyw po przystąpieniu do Unii Europejskiej

Abstrakt

Po wstąpieniu do Unii Europejskiej na polskim rynku przewozów kolejowych wystąpiło jednocześnie kilka zjawisk: spadek udziału kolei na rzecz transportu drogowego, stopniowa poprawa stanu infrastruktury kolejowej, wdrażanie interoperacyjności oraz stopniowa liberalizacja rynku przewozów towarowych. Skutkiem liberalizacji był wzrost udziału przewoźników prywatnych kosztem grupy PKP. W literaturze przedmiotu brakuje opracowań syntetycznych i porównawczych o taborze, zwłaszcza w kontekście potrzeb przewoźników. W artykule porównano zarówno parki taborowe przewoźników pasażerskich i towarowych w Polsce w segmencie liniowych lokomotyw elektrycznych oraz lokomotyw spalinowych, jak i struktury tych parków w okresie po wstąpieniu naszego kraju do Unii Europejskiej. Tłem badawczym są przemiany na rynku przewozów pasażerskich i towarowych, a także wynikające z nich zapotrzebowanie na nowy tabor. Celem aplikacyjnym są rekomendacje dla rynku polskich producentów taboru. Podstawową metodą badań jest analiza danych zastanych na podstawie powszechnie dostępnych materiałów źródłowych, tak producentów, jak użytkowników taboru kolejowego. Zostały one wsparte danymi statystycznymi z zasobów oficjalnych (np. statystyki GUS i Urzędu Transportu Kolejowego), ponadto uwzględniono bazy danych taboru prowadzone przez pasjonatów kolejnictwa. Analiza wykazała, że między danymi GUS a danymi Urzędu Transportu Kolejowego istnieją znaczące różnice dotyczące liczby lokomotyw spalinowych i elektrycznych na stanie przewoźników. W przypadku przewoźników pasażerskich rynek ograniczył się niemal wyłącznie do lokomotyw przeznaczonych do ruchu dalekobieżnego, ponieważ przewozy regionalne i aglomeracyjne z przyczyn kosztowych i eksploatacyjnych zostały przejęte przez elektryczne i spalinowe zespoły trakcyjne. Zapotrzebowanie na lokomotywy elektryczne i spalinowe przewoźników spoza grupy PKP, które było związane z rozwojem działalności, początkowo zaspokajano importem używanego taboru z innych krajów Unii. Wraz z rozwojem przewoźników i polskiego rynku producentów taboru kolejowego coraz większe znaczenie mają zakupy oraz leasing lokomotyw nowych, eksploatacyjnie dostosowanych do potrzeb przewoźników. Istotne jest pojawienie się lokomotyw dwutrakcyjnych, czyli lokomotyw elektrycznych z dodatkowym silnikiem spalinowym. Konkurencja na rynku produkcji lokomotyw elektrycznych przekłada się na wysoką dostępność różnych konstrukcji. Odpowiadają one różnym potrzebom przewoźników. Poza tym odczuwalny jest deficyt nowych konstrukcji w segmencie eksploatowanych liniowych lokomotyw spalinowych.