Rozmieszczenie usług jako podstawa rozpoznawania ośrodków podregionalnych w Polsce i ich hierarchii
DOI:
https://doi.org/10.24917/20801653.323.15Słowa kluczowe:
lokalizacja usług, ośrodki obsługi, ośrodki podregionalne, ośrodki subregionalne, sieć osadnicza, usługi podregionalneAbstrakt
Ośrodki podregionalne definiowane są jako miasta, w których skoncentrowane są takie usługi, które w Polsce mogą występować w kilku miastach województwa, ale nie w każdym mieście powiatowym. Usługi zawsze miały tendencję do koncentracji, tworząc ośrodki różnych poziomów w hierarchicznej sieci osadniczej. Celem prezentowanych badań było: (1) określenie usług typowych dla poziomu podregionalnego; (2) rozpoznanie koncentracji tych usług, tworzonych przez nie ośrodków i ich rozmieszczenia oraz (3) ocena, w jakim stopniu występują prawidłowości hierarchicznego modelu lokalizacji usług na poziomie podregionalnym w Polsce. Takie usługi w Polsce, poza obszarami metropolitalnymi i miastami wojewódzkimi, były przedmiotem badań. Za usługi typowe, definiujące ośrodki podregionalne, uznano: sądy okręgowe, szpitale wielospecjalistyczne, wyższe uczelnie i kina multipleksowe. Zbadano metodą klasyfikacji zróżnicowanie ośrodków, a poprzez analizę kartograficzną - ich rozmieszczenie. Badania, będące kontynuacją badań z 2015 roku, uwzględniające aktualniejsze dane i szerszy zakres usług, wykazały 23 ośrodki podregionalne pełne i 47 niepełnych, w których zestawy usług tworzą różne kombinacje, z dwoma dominującymi. Jako prawidłowość stwierdzono dużą koncentrację usług. Rozmieszczenie ośrodków jest nierównomierne, prawdopodobnie z powodu zróżnicowania gęstości zaludnienia.Downloads
Metrics
Bibliografia
Bank danych lokalnych GUS (2017, 20 października). Pozyskano z https://bdl.stat.gov.pl/BDL/ start
Cinema N3D (2018, 2 stycznia). Pozyskano z http://www.kino.nysa.pl/o-kinie
Czapiewski, K.Ł., Janc, K. (2012). Dostępność edukacji, jakość kształcenia i poziom wykształcenia mieszkańców a struktura funkcjonalna gmin województwa mazowieckiego. Mazowsze Studia Regionalne, 10, 33–51.
Dębski, J. (2003). Lokalne bieguny wzrostu w Polsce (według budżetów gmin i przedsiębiorczości prywatnej). Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 5, 31–58.
Domański, R. (2006). Gospodarka przestrzenna: Podstawy teoretyczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dorocki, S. (2010). Gospodarka regionów granicznych w procesie integracji europejskiej. Przedsiębiorczość–Edukacja, 6, 252–270.
Dziemianowicz, W., Szlachta, J., Szmigiel-Rawska, K. (red). (2011). Subregionalne bieguny wzrostu w Polsce. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych.
Filharmonie w Polsce (2017, 10 listopada). Pozyskano z http://www.individualis.pl/filarmonia.html
Fujita, M., Krugman, P., Mori, T. (1999). On the evolution of hierarchical urban systems. European Economic Review, 43(2), 209–251.
Guzik, R., Działek, J., Plaza, M., Kołoś, A. (2012). Czynniki i ograniczenia rozwoju miast województwa pomorskiego w świetle relacji przestrzennych i dostępności komunikacyjnej. Gdańsk: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego.
Guzik, R., Kołoś, A., Panecka, M., Wiedermann, K. (2015). Stan i dostępność wybranych usług publicznych. W: R. Guzik, A. Kołoś (red.). Relacje funkcjonalno-przestrzenne między ośrodkami miejskimi i ich otoczeniem w województwie pomorskim. Gdańsk: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, 115–148.
Guzik, R., Zborowski, A., Kołoś, A., Micek, G., Gwosdz, K., Trzepacz, P., Chaberko, T., Kretowicz, P., Ciechowski, M., Dej, M., Grad, N. (2010). Dostępność komunikacyjna oraz delimitacja obszarów funkcjonalnych. W: B. Domański, A. Noworól (red.). Małopolskie miasta – funkcje, potencjał i trendy rozwojowe. Kraków: Małopolskie Obserwatorium Polityki Rozwoju, 88–134.
Heffner, K., Gibas, P. (2015). Obszary funkcjonalne i ich związki z zasięgiem oddziaływania ośrodków subregionalnych (na przykładzie województwa opolskiego). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 9–25.
Heffner, K., Twardzik, M. (2013). Społeczne oddziaływanie nowoczesnych centrów handlowo- usługowych na małe miasta w zewnętrznej strefie aglomeracji górnośląskiej. Studia Ekonomiczne, 144(13), 95–108.
Jacek Sołtys, Sławomir Dorocki Ilnicki, D. (2014). Usługi w polskiej literaturze przedmiotu. Ujęcie chronologiczno-tematyczne. Space‒Society‒Economy, 13, 203‒246.
Kłosowski, F., Runge, J. (2002). Usługi w mieście przygranicznym na przykładzie Cieszyna. Geographia. Studia et Dissertationes, 25, 74–91.
Koncepcja przestrzennego zagospodarowana kraju 2030 (2011). Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
Korcelli, P., Degórski, M., Drzazga, D., Komornicki, T., Markowski, T., Szlachta, J., Węcławowicz, G., Zaleski, J., Zaucha, J. (2010). Ekspercki projekt przestrzennego zagospodarowania kraju do roku 2033. Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk, CXXVIII.
Lista sądów powszechnych (2015, 6 września). Pozyskano z https://bip.ms.gov.pl/pl/rejestry-i- -ewidencje/lista-sadow-powszechnych
Lista sieci handlowych i usługowych (2017, 9 października). Pozyskano z http://www.lista.e-sieci.pl/20,Markety,Sklepy,i,Sklady,Budowlane.html
Namyślak, B. (2013). Ocena potencjału kulturalnego największych miast Polski. Wiadomości Statystyczne, 6, 23–38.
Noworól, A. (2010). Narzędzia poprawy jakości życia w miastach na przykładzie Małopolski. W: A. Noworól (red.). Jakość życia a procesy zarządzania rozwojem i funkcjonowaniem organizacji publicznych. T. 1. Kraków: Instytut Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego (2003). Kraków: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego.
Planet Cinema (2017, 20 października). Pozyskano z http://www.planetcinema.pl/elk/o-kinie/
Powęska, H. (2000). Regionalne zróżnicowanie rozwoju sfery usług w Polsce lat 90. W: S. Ciok, D. Ilnicki (red.). Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno-przestrzennych, 5. Wrocław: Instytut Geograficzny Uniwersytetu Wrocławskiego, 341–349.
Prokuratora Krajowa (2017, 15 grudnia). Pozyskano z https://pk.gov.pl/jednostki-podlegle-1/ jednostki-podlegle-1.html
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 grudnia 1998 r. w sprawie krajowej sieci szpitali oraz ich poziomów referencyjnych (Dz.U. z 1998 r., nr 164, poz. 1193).
Runge, A. (2012). Metodologiczne problemy badania miast średnich w Polsce. Prace Geograficzne, 129, 83–101.
Sieci multipleksów w Polsce (2017, 15 listopada). Pozyskano z https://pl.wikipedia.org/wiki/ Multipleks_kinowy Sokołowski, D. (2005). Centralność a węzłowość większych miast w Polsce. Przegląd Geograficzny, 77(4), 507–526.
Sołtys, J. (2013). Usługi publiczne jako czynnik miastotwórczy i wyznacznik rangi miasta w sieci osadniczej na przykładzie małych miast Polski Północnej. Acta Universitatis Lodziensis Folia Geographica Socio-oeconomica, 15, 3–19.
Sołtys, J. (2016). Sub-regional service centres in reality and regional planning in Poland. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 431, 9–17.
Sołtys, J. (2017). Settlement Networks in Polish Spatial Development Regional Plans. IOP Conf. Series: Materials Science and Engineering, 245, 042083.
Suchta, J., Drońska, A., Celmer, A. (2007). Rola dużych i średnich miast województwa warmińsko- -mazurskiego w procesie rozwoju regionu. Acta Scientiarum Polonorum, 5–20.
Śleszyński, P. (2013). Delimitacja miejskich obszarów funkcjonalnych stolic województw. Przegląd Geograficzny, 85(2), 173–197.
Środa-Murawska, S., Szymańska, D. (2014). Przemysły kultury w rozwoju miast – wybrane aspekty. Ekonomiczne Problemy Usług, 6, 85–98.
Wilk, W. (2003). Między zakupami a rozrywką – nowe znaczenie centrum handlowego. Prace i Studia Geograficzne, 32, 205–224.
Wyszukiwarka teatrów lub instytucji (2017, 10 listopada). Pozyskano z http://www.e-teatr.pl/ pl/instytucje/lista.html
Zaborowski, Ł. (2014). Sieć ośrodków regionalnych w Koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju 2030. Próba uporządkowania według wielkości i odległości. Przegląd Geograficzny, 86(4), 591–619. Pozyskano z http://rcin.org.pl/Content/51263/WA51_70658_r2014-t- 86-z4_Przeg-Geogr-Zaborows.pdf
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Artykuły publikowane są zgodnie z warunkami licencji Creative Commons (CC BY-ND 4.0; uznanie autorstwa-bez utworów zależnych).
