Współczesne procesy przemian regionalnych przemysłu Polski – próba interpretacji

Abstrakt

Ogromne zmiany instytucjonalne, strukturalne i technologiczne, jakie zaszły w polskim przemyśle w okresie ostatnich 25 lat, zachęcają do refleksji nad tym, jaki wyraz znalazły one w przekształceniach przestrzennej organizacji tego sektora gospodarki. Autor podejmuje próbę wskazania podstawowych procesów przemian przestrzennych, jakie zaistniały w tym okresie w przemyśle kraju, przede wszystkim w skali regionalnej. Stanowi to punkt wyjścia do próby odpowiedzi na dwa zasadnicze pytania. Po pierwsze, jakie są główne czynniki i mechanizmy obserwowanych przemian przestrzennych przemysłu, a po drugie, w jakim stopniu zmiany zachodzące w przemyśle przyczyniają się do rozwoju regionalnego i lokalnego w różnych częściach kraju. Analiza trendów pojawiających się w okresie transformacji pokazuje, że zarówno czynniki endogeniczne, jak i egzogeniczne sprzyjały wzmocnieniu potencjału produkcyjnego obszarów metropolitalnych. Wpływały na to w szczególności zasoby wykwalifikowanej kadry, dostępność komunikacyjna i korzystne położenie względem rynków zbytu. Przyczyniło się to w istotny sposób do zwiększania znaczenia w polskim przemyśle rozwiniętych regionów zachodniej części kraju - Dolnego Śląska i Wielkopolski. Względnie udana restrukturyzacja cechowała Górnośląski Okręg Przemysłowy, a częściowo również Łódzki Okręg Przemysłowy, procesy deindustrializacji dotknęły przede wszystkim stare okręgi Sudecki i Staropolski. Interesujące jest to, że rola przemysłu w obszarach poza metropolitalnych nie uległa generalnemu zmniejszeniu, rozwój postępował tu w głównej mierze w oparciu o czynniki endogeniczne. Oddziaływanie polityki państwa na rozmieszczenie działalności przemysłowej miało miejsce głównie poprzez inwestycje drogowe, a nie specjalne strefy ekonomiczne.