Współpraca i przepływy wiedzy w organizacjach klastrowych w świetle polityki klastrowej UE – przykład badania relacji łączących przedsiębiorstwa z wykorzystaniem analizy sieciowej
DOI:
https://doi.org/10.24917/20801653.301.9Słowa kluczowe:
cluster initiatives, cluster organisations, clusters, EU cluster policy, knowledge flows, network analysisAbstrakt
Powszechnie uważa się, że do zjawisk zachodzących w klastrach gospodarczych należą współpraca i przepływy wiedzy. Ich generowanie stało się w ostatnim czasie jednym z głównych celów zakładania i promowania sformalizowanych inicjatyw i organizacji klastrowych (które można określić wspólnym mianem porozumień klastrowych). Poprzez politykę klastrową UE (która stanowi jedno z międzynarodowych uwarunkowań kształtowania innowacyjności i rozwoju polskiego przemysłu) tematyka ta stała się aktualna również w Polsce. W publikacjach podejmujących to zagadnienie nie podejmowano dotychczas próby analizy mechanizmów powiązań pomiędzy przedsiębiorstwami tworzącymi porozumienia klastrowe. Celem tego artykułu jest przedstawienie przykładowego sposobu badania relacji współpracy i przepływów wiedzy pomiędzy przedsiębiorstwami w porozumieniach klastrowych. Badaniem empirycznym objęto przedsiębiorstwa Swarzędzkiego Klastra Producentów Mebli oraz Klastra Spożywczego Leszczyńskie Smaki, w których przeprowadzono wywiady z właścicielami lub osobami na kierowniczych stanowiskach. Do przeanalizowania odpowiedzi wykorzystano ostatnio coraz popularniejszą w badaniach metodę analizy sieciowej, zwaną też analizą sieci społecznych (ang. Social Network Analysis, SNA). Wyniki badania prowadzą do kilku wniosków. Po pierwsze, firmy chętniej współpracowały ze sobą niż dzieliły się wiedzą przydatną w działalności gospodarczej. Po drugie, jakkolwiek w badanych porozumieniach istniał związek pomiędzy intensywnością współpracy i dzieleniem się wiedzą w parach przedsiębiorstw, nie zachodził związek pomiędzy tymi wielkościami a bliskością geograficzną między firmami (gdyż wpływ na badane procesy miały również czynniki pozageograficzne). Wreszcie wykazano, że im bardziej centralna była pozycja przedsiębiorstw w sieciach współpracy i dzielenia się wiedzą (tzn. im bardziej aktywne były przedsiębiorstwa w nawiązywaniu relacji wewnątrz porozumień klastrowych), tym większa była ich innowacyjność. Na podstawie udowodnionych zależności sformułowane zostały rekomendacje dla koordynatorów porozumień klastrowych. Wskazano także propozycje dalszych badań empirycznych procesów zachodzących w klastrach, obejmujące również inne funkcjonalności analiz sieciowycDownloads
Metrics
Bibliografia
Allen, J.T. (1984). Managing the Flow of Technology: Technology Transfer and the Dissemination of Technological Information within the R&D Organization. Cambridge: MIT Press.
Bathelt, H., Malmberg, A., Maskell, P. (2004). Clusters and knowledge: local buzz, global pipelines and the process of knowledge creation. Progress in Human Geography, 28(1), 31–56.
Benneworth, P., Henry, N. (2004). Where is the value added in the cluster approach? Hermeneutic theorising economic geography and clusters as a multiperspectival approach. Urban Studies, 41(5/6), 1011–1023.
Bergman, E.M. (2008). Cluster life-cycles: an emerging synthesis. W: C. Karlsson (red.) Handbook of research on cluster theory. Cheltenham: Edward Elgar, 114–132.
Borgatti, S.P. (2002). Netdraw: Network Visualization. Harvard, MA: Analytic Technologies.
Borgatti, S.P., Everett, M.G., Freeman, L.C. (2002). Ucinet for Windows: Software for Social Network Analysis. Harvard, MA: Analytic Technologies.
Boschma, R.A. (2005). Proximity and Innovation: a Critical Assessment, Regional Studies, 39(1).
Breschi, S., Lissoni, F. (2001). Knowledge Spillovers and Local Innovation Systems: A Critical Survey. Industrial and Corporate Change, 10(4), 975–1005.
Brodzicki, T., Szultka, R. (2002). Koncepcja klastrów a konkurencyjność przedsiębiorstw. Organizacja i Kierowanie, 4(110), 45–60.
Cruz, S.C.S., Teixeira, A.A.C. (2010). The Evolution of the Cluster Literature: Shedding Light on the Regional Studies – Regional Science Debate. Regional Studies, 44(9), 1263–1288.
Czakon, W. (2010). Hipoteza bliskości. Przegląd Organizacji, 9, 16–21.
Dahl, M.S., Petersen, C.R. (2004). Knowledge Flows through Informal Contacts in Industrial Clusters: Myths or Realities? DRUID Working Paper, 03–01.
Dutkowski, M. (2005). Klastry w rozwoju regionalnym. Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, 219, 57–73.
Dyba, W.M. (2012). Klasyfikacja rodzajowa i polityka wspierania klastrów gospodarczych w województwie wielkopolskim. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 20, 73–85.
Dyba, W.M. (2015). Rozmieszczenie przestrzenne oraz cykl życia najaktywniejszych organizacji klastrowych w województwie wielkopolskim. W: M. Liro, J. Liro, P. Krąż (red.). Współczesne problemy i kierunki badawcze w geografii. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 29–44.
Dyba, W.M. (2016). Przepływy wiedzy w organizacjach klastrowych w Polsce Zachodniej. Rozprawa doktorska napisana w Instytucie Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM w Poznaniu pod kierunkiem prof. T. Stryjakiewicza (niepublikowana).
Dyba, W.M., Stryjakiewicz, T. (2014). Inicjatywy klastrowe jako szansa rozwoju przemysłu meblarskiego w Polsce w warunkach kryzysu – przykład Swarzędzkiego Klastra Producentów Mebli. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 27, 181–196.
Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu (2010). Bruksela: Komisja Europejska.
European Cluster Observatory (2010) (2015, 12 lipca). Cluster policy. Clusters at your fingertips. Pozyskano z http://www.clusterobservatory.eu/index.html#!view=classroom;url=/classroom/ OnClusters/ClusterPolicy/
Europejskie Obserwatorium Klastrów (2015, 15 października). Pozyskano z www.clusterobservatory.eu Fostering structural change: an industrial policy for an enlarged Europe (2004). Bruksela: Commission of the European Communities. COM 274.
Giuliani, E., Pietrobelli, C. (2011). Social Network Analysis Methodologies for the Evaluation of Cluster Development Programs. Washington: Inter-American Development Bank.
Gordon, M., McCann, P. (2000). Industrial Clusters: Complexes, Agglomeration and/or Social Networks? Urban studies, 37(3).
Gorynia, M., Jankowska, B. (2008). Klastry a międzynarodowa konkurencyjność i internacjonalizacja przedsiębiorstwa. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Hansen, M.T. (2002). Knowledge Networks: Explaining Effective Knowledge Sharing in Multiunit Companies. Organization Science, 13(3), 232–248.
Industrial Policy in an Enlarged Europe (2002). Bruksela: Commission of the European Communities. Brussels, COM 714.
Karlsson, C., Gråsjö, U. (2014). Knowledge Flows, Knowledge Externalities, and Regional Economic Development. W: M.M. Fischer, P. Nijkamp (red.). Handbook of Regional Science. Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 413–437.
Kierunki i polityka rozwoju klastrów w Polsce (2009). Warszawa: Ministerstwo Gospodarki.
Kierunki rozwoju klastrów w Polsce. Polityka rozwoju klastrów – uwarunkowania międzynarodowe.
Polityka rozwoju klastrów – kształtowanie polityki klastrowej w Polsce (2012). Warszawa: Ministerstwo Gospodarki, Departament Rozwoju Gospodarki.
Klaster Leszczyńskie Smaki (2015, 15 października). Pozyskano z www.leszczynskiesmaki.pl
Klimas, P. (2013). Analiza sieciowa w naukach o zarządzaniu. W: W. Czakon (red.). Podstawy metodologii badań w naukach o zarządzaniu. Warszawa: Wolters Kluwer Business, 228–249.
Koszarek, M. (2011). Inicjatywy klastrowe: skuteczne działanie i strategiczny rozwój. Polskie klastry i polityka klastrowa. Warszawa: PARP.
Kowalski, A.M. (2013). Znaczenie klastrów dla innowacyjności gospodarki w Polsce. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
Krugman, P. (1991). Increasing Returns and Economic Geography. The Journal of Political Economy, 99(3), 483–499.
Olko, S. (2011). Analiza relacji w klastrach – przegląd wybranych podejść. Organizacja i Kierowanie 4(16), 81–94.
Polityka przemysłowa w erze globalizacji. Strategia sektorowa (2010). Bruksela: Komisja Europejska.
Porter, M. (1990). The competitive advantage of nations. New York, NY: Macmillan.
Porter, M. (2002). Porter o konkurencji. Warszawa: PWE.
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka na lata 2007–2013 (2007). Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
Program Operacyjny Inteligentny Rozwój na lata 2014–2020 (2014). Warszawa: Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju.
Putting knowledge into practice: A broad-based innovation strategy for the EU (2006). Bruksela: Commission of the European Communities. COM 502.
Rosenfeld, S. (1997). Bringing business clusters into the mainstream of economic development. European Planning Studies, 5(1), 3–24.
Saxenian, A. (1994). Regional advantage. Culture and Competition in Sillicon Valley and Route 128. Cambridge: Harvard University Press.
Scott, J. (2004). Social Network Analysis: A Handbook. Newberry Park, CA: Sage.
Shan, W., Walker, G., Kogut, B. (1994). Interfirm cooperation and startup innovation in the biotechnology industry. Strategic Management Journal, 15(5), 387–394.
Skawińska, E., Zalewski, R.I. (2009). Klastry biznesowe w rozwoju konkurencyjności i innowacyjności regionów. Świat-Europa-Polska. Warszawa: PWE.
Sokołowicz, M.E. (2013). Zagadnienie bliskości w badaniach nad rozwojem terytorialnym. Podejście instytucjonalne. W: A. Nowakowska (red.), Zrozumieć terytorium. Idea i praktyka. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 59–92.
Sölvell, Ö., Lindqvist, G., Ketels, C. (2003). The Cluster Initiative Greenbook. Stockholm: Ivory Tower Publishers.
Some Key Issues in Europe’s Competitiveness – Towards an Integrated Approach (2003). Bruksela: Commission of the European Communities. COM 704.
Storper, M., Venables, A.J. (2004). Buzz: Face-to-face contact and the urban economy. Journal of Economic Geography, 4, 351–370.
Stough, R.R. (2015). Cluster Life-Cycles, Entrepreneurship and Regional Economic Development with a Case Study of the Korean Shipbuilding Cluster. W: P. Nijkamp i in. (red.). Regional Science Matters. Springer International Publishings, 223–254.
Stryjakiewicz, T. (2005). Contrasting Experiences with Business networking in a Transition Economy: The Case of Poland. W: C.G. Alvstam, E.W. Schamp. Linking Industries Across The World: Processes of Global Networking. Aldershot, Burlington: Ashgate, 197–222.
Stryjakiewicz, T., Dyba, W.M. (2014). Organizacja przestrzenna i funkcjonowanie klastrów w województwie wielkopolskim. Poznań: WROT.
Swarzędzki Klaster Producentów Mebli (2015, 15 października). Pozyskano z www.swarzedzki-klaster.com.pl
Ter Wal, A.L.J., Boschma, R. (2009). Applying social network analysis in economic geography: framing some key analytic issues. Annals of Regional Science, 43, 739–756.
Towards world-class clusters in the European Union, Implementing the broad-based innovation strategy (2008). Bruksela: Commission of the European Communities. COM, 652.
Tsai, W. (2010). Knowledge Transfer in Intraorganizational Networks: Effects of Network Position and Absorptive Capacity on Business Unit Innovation and Performance. W: Innovation and Knowledge Management. 4. Los Angeles–London: Sage Library in Business & Management, 211–226.
Turner, J.H., Maryanski, A. (2012). Analiza sieciowa. W: J.H. Turner (red.). Struktura teorii socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 604–614.
Valk van der, T., Gijsbers, G. (2010). The use of social network analysis in innovation studies: Mapping actors and technologies. Innovation management, policy and practise. 12, 5–17.
Wasserman, S., Faust, K. (1994). Social Network Analysis: Methods and Applications. Cambridge: Cambridge University Press.h.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Artykuły publikowane są zgodnie z warunkami licencji Creative Commons (CC BY-ND 4.0; uznanie autorstwa-bez utworów zależnych).
