Nowe przestrzenie publiczne na terenach poprzemysłowych śródmieścia Krakowa
Słowa kluczowe:
przestrzenie poprzemysłowe, gentryfikacja, przestrzeń publiczna, przestrzeń publiczna Krakowa, rewitalizacjaAbstrakt
Zjawisko adaptacji dawnych terenów przemysłowych do potrzeb i wyzwań współczesnych ośrodków miejskich ma już długą tradycję. Od drugiej połowy XX wieku w wielu miastach zachodnich wzrosło zainteresowanie transformacją obszarów dawnych fabryk i zakładów przemysłowych, wchłoniętych przez rozrastającą się tkankę miejską. Miejsca, z których przemysł się wycofał, wyprowadzając swoją działalność w inne, bardziej dogodne lokalizacje, często niszczejąc trwały przez wiele lat w zawieszeniu, jako rodzaj „miejskich pustek” i niedostępnych nieużytków. Z czasem, w toku procesów gentryfikacyjnych, rewitalizacyjnych zyskiwały stopniowo zainteresowanie, by w końcu odżyć - znajdując przy tym nową tożsamość funkcjonalno-przestrzenną. Celem artykułu będzie przedstawienie wybranych przykładów krakowskich przeobrażeń terenów poprzemysłowych, w obrębie lub bezpośrednim sąsiedztwie śródmieścia, których współczesne wcielenia stały się wartościowym rozwinięciem istniejącego systemu miejskich przestrzeni publicznych w ostatnich dwóch dekadach. Szczegółowo zostaną przedstawione zmiany funkcji i użytkowania obecnych przestrzeni publicznych na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat, jak również historia tych obszarów oraz ich sytuacja pod względem zapisów strategicznych i planistycznych, co zobrazuje rolę samorządu miejskiego w procesie opisywanych przeobrażeń.
Downloads
Download data is not yet available.
Metrics
Metrics Loading ...
Bibliografia
Akkar Ercan, M. (2007). Public Spaces of Post-Industrial Cities and Their Changing Roles. METU JFA, 24(1), 115-137. (Pozyskano z: https://www.researchgate.net/profile/Muge_Akkar_Ercan/publication/26503631_PUBLIC_SPACES_OF_POST_INDUSTRIAL_CITIES_AND_THEIR_CHANGING_ROLES/links/551944200cf2d241f355fadf.pdf).
Bierwiaczonek, K., Dymnicka, M., Kajdanek K., Nawrocki, T. (2017). Miasto, przestrzeń, tożsamość. Studium trzech miast. Gdańsk, Gliwice, Wrocław. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Brzosko-Sermak, A. (2018). Socjotechnika w gospodarce przestrzennej. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 504.
Carr, S., Francis, M., Rivlin, L.G., Stone, A.M. (1992). Public Space. Cambridge: Cambridge University Press.
Czarnowski, T.V. (1978) The Street a Communication Artefact. W: S. Anderson (red.), On Streets. Cambridge, Mass., MIT Press, 207-211.
Chmielewski, J.M. (2010). Teoria urbanistyki w projektowaniu i planowaniu miast. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.
Chmielewski, J.M., Węcławowicz, G., Degórska, B., Batoszczuk, W., Brzosko-Sermak, A. (2013). Kraków. Wyzwania rozwojowe polityki przestrzennej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej (Monografie. Politechnika Warszawska. Wydział Geodezji i Kartografii).
Domański, B. (2001). Przekształcenia terenów poprzemysłowych w województwach śląskim i małopolskim - prawidłowości i uwarunkowania. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 3.
Dymnicka, M. (2013). Przestrzeń publiczna a przemiany miasta. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Ellis, W.C. (1978). The Spatial Structure of Streets W: S. Anderson (red.), On Streets. Cambridge, Mass., MIT Press, 115-131.
Gasidło, K. (2007). Zielone dziedzictwo przemysłu. Czasopismo Techniczne, 104(7-A), 35-42.
Gasidło, K. (2008). Przekształcenia terenów poprzemysłowych - efekty i perspektywy badań i działań. Problemy Ekologii, 12(2), 76-80.
Gehl, J. (1996). Life Between Buildings. Using Public Space. Copenhagen: Arkitektens Forlag.
Hausner, J. (2018). Społeczna czasoprzestrzeń wytwarzania wartości ekonomicznych. W: Biga, B., Bralczyk, J. (i in.) Open Eyes Book. Nr 3. Kraków: Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej, 317-355.
Kazimierczak, J. (2012). Wpływ rewitalizacji terenów poprzemysłowych na kształtowanie nowej miejskiej przestrzeni turystycznej. Przykład Manchesteru i Lyonu. Turyzm, 22(1), 11-21.
Kazimierczak, J. (2014). Kształtowanie przestrzeni publicznej centrum miasta w kontekście rewitalizacji terenów poprzemysłowych w Manchasterze, Lyonie i Łodzi. Studia Miejskie, 16.
Kępkowicz, A. (2019). Identyfikacja typów przestrzeni publicznej. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Kopeć, M. (2017). Rozwój miasta przez pryzmat procesów rewitalizacji. Przykład Krakowa 2004-2017. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Kotewicz, R. (1981). Z dziejów przemysłu Krakowa w latach 1918-1939. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Lynch, K. (1972). The Openness of Open Space. City Sense and City Design, W: T. Banerjee,
M. Southworth (red.). (1991). City Sense and City Design. Writings and Projects of Kevin Lynch. Cambridge, Mass.: The MIT Press, 396-412.
Madanipour, A. (1999). Why are the design and development of public spaces significant for cities? Environment and Planning B. Urban Analytics and City Science, 26(6), 879-891.
Madanipour, A. (2000). Public Space in the City. W: P. Knox, P. Ozolins (red.), Design Professionals and the Built Environment. New York: Wiley, 117-125.
Mazur-Belzyt, K. (2016). Równoważenie rozwoju małego miasta w XXI wieku - ujęcie teoretyczne. Studia Miejskie, 22, 23-34.
Międzobrodzka, M. (2016). Kazimierski-Podgórski Skład Solny (XVI-XIX w.). Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, 31.
Miszewska, B. (2000). Rodzaje sukcesji funkcjonalnej w mieście na przykładzie Wrocławia. W: J. Słodczyk (red.), Społeczne, gospodarcze i przestrzenne przeobrażenia miast. Opole: Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego.
Moughtin, C. (1999). Urban Design: Street and Square (2 wyd.). Oxford; Boston: Architectural Press.
Mydel, R. (1994). Rozwój urbanistyczny miasta Krakowa po drugiej wojnie światowej. Kraków: Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”.
Pochwała, S. (2015). Elektrownia podgórska. Przemiany funkcjonalno-użytkowe. W: Cricoteka. Historia ośrodka i nowej siedziby. Kraków: Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora - Cricoteka, 119-120.
Saternus, P. (2013). Leksykon urbanistyki i planowania przestrzennego. Warszawa: BEL studio.
Sikorski, D. (2019). Wybrane kierunki i aspekty przemian funkcjonalnych terenów przemysłowych we Wrocławiu w latach 1989-2016. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 33(4), 227-240. doi: 10.24917/20801653.334.14
Słodczyk, J. (2000). Rola funkcji przemysłowej w miastach regionu opolskiego w świetle struktury osób pracujących. W: J. Słodczyk (red.), Społeczne, gospodarcze i przestrzenne przeobrażenia miast. Opole: Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego.
Świerczewska-Pietras, K. (2011). Zmiany struktury przestrzennej obszaru Zabłocia w Krakowie objętego lokalnym programem rewitalizacji. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 18, 71-82.
Thompson, I.H. (1998). Landscape and Urban Design. W: C. Greed, M. Roberts (red.) Introducing Urban Design, Harlow Essex: Longman, 105-115.
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (z dnia 27 marca 2003 r. z późn. zm.), Dz. U. 2020, poz. 293, 471, 782, 1086, 1378.
Wantuch-Matla, D. (2017). Przeobrażenia przestrzeni publicznych w Polsce a fundusze europejskie - województwo małopolskie. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, 45, 353-366.
Wróblewski, W. (2016). Wykorzystanie narzędzi nowego urbanizmu w procesie powrotu Łodzi do centrum. Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, 168, 136-157.
Zachariasz, A. (2006). Zieleń jako współczesny czynnik miastotwórczy ze szczególnym uwzględnieniem roli parków publicznych. Kraków: Wydaw. Politechniki Krakowskiej.
Zuziak, Z. (2005). Przestrzenie publiczne - strategie budowania. W: S. Gzell (red.), Przestrzeń publiczna jako element krystalizacji zespołów urbanistycznych. Warszawa: Wydawnictwo Urbanista, 28-37.
Dokumenty planistyczne i strategiczne: Miejski Program Rewitalizacji Krakowa. Uchwała nr LIX/1288/16 Rady Miasta Krakowa z dnia 7 grudnia 2016 r.
Strategia Rozwoju Krakowa. Tu chcę żyć. Kraków 2030. Uchwała nr XCIV/2449/18 Rady Miasta Krakowa z dnia 7 lutego 2018 r.
Kierunki rozwoju i zarządzania terenami zieleni w Krakowie na lata 2017-2030. Wydział Kształtowania Środowiska Urzędu Miasta Krakowa.
Uchwała nr CXIII/1156/06 Rady Miasta Krakowa z dnia 28 czerwca 2006 r.
Uchwała nr XI/153/07 Rady Miasta Krakowa z dnia 25 kwietnia 2007 r.
Uchwała nr XXIV/292/07 Rady Miasta Krakowa z dnia 24 października 2007 r.
Uchwała nr LVIII/778/12 Rady Miasta Krakowa z dnia 10 października 2012 r.
Uchwała nr LXXXI/1240/13 Rady Miasta Krakowa z dnia 11 września 2013 r.
Uchwała nr CXII/1700/14 Rady Miasta Krakowa z dnia 9 lica 2014 r.
Uchwała nr LXXVII/1915/17 Rady Miasta Krakowa z dnia 28 czerwca 2017 r.
Uchwała nr XCIX/2582/18 Rady Miasta Krakowa z dnia 11 kwietnia 2018 r.
Bierwiaczonek, K., Dymnicka, M., Kajdanek K., Nawrocki, T. (2017). Miasto, przestrzeń, tożsamość. Studium trzech miast. Gdańsk, Gliwice, Wrocław. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Brzosko-Sermak, A. (2018). Socjotechnika w gospodarce przestrzennej. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 504.
Carr, S., Francis, M., Rivlin, L.G., Stone, A.M. (1992). Public Space. Cambridge: Cambridge University Press.
Czarnowski, T.V. (1978) The Street a Communication Artefact. W: S. Anderson (red.), On Streets. Cambridge, Mass., MIT Press, 207-211.
Chmielewski, J.M. (2010). Teoria urbanistyki w projektowaniu i planowaniu miast. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.
Chmielewski, J.M., Węcławowicz, G., Degórska, B., Batoszczuk, W., Brzosko-Sermak, A. (2013). Kraków. Wyzwania rozwojowe polityki przestrzennej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej (Monografie. Politechnika Warszawska. Wydział Geodezji i Kartografii).
Domański, B. (2001). Przekształcenia terenów poprzemysłowych w województwach śląskim i małopolskim - prawidłowości i uwarunkowania. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 3.
Dymnicka, M. (2013). Przestrzeń publiczna a przemiany miasta. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Ellis, W.C. (1978). The Spatial Structure of Streets W: S. Anderson (red.), On Streets. Cambridge, Mass., MIT Press, 115-131.
Gasidło, K. (2007). Zielone dziedzictwo przemysłu. Czasopismo Techniczne, 104(7-A), 35-42.
Gasidło, K. (2008). Przekształcenia terenów poprzemysłowych - efekty i perspektywy badań i działań. Problemy Ekologii, 12(2), 76-80.
Gehl, J. (1996). Life Between Buildings. Using Public Space. Copenhagen: Arkitektens Forlag.
Hausner, J. (2018). Społeczna czasoprzestrzeń wytwarzania wartości ekonomicznych. W: Biga, B., Bralczyk, J. (i in.) Open Eyes Book. Nr 3. Kraków: Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej, 317-355.
Kazimierczak, J. (2012). Wpływ rewitalizacji terenów poprzemysłowych na kształtowanie nowej miejskiej przestrzeni turystycznej. Przykład Manchesteru i Lyonu. Turyzm, 22(1), 11-21.
Kazimierczak, J. (2014). Kształtowanie przestrzeni publicznej centrum miasta w kontekście rewitalizacji terenów poprzemysłowych w Manchasterze, Lyonie i Łodzi. Studia Miejskie, 16.
Kępkowicz, A. (2019). Identyfikacja typów przestrzeni publicznej. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Kopeć, M. (2017). Rozwój miasta przez pryzmat procesów rewitalizacji. Przykład Krakowa 2004-2017. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Kotewicz, R. (1981). Z dziejów przemysłu Krakowa w latach 1918-1939. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Lynch, K. (1972). The Openness of Open Space. City Sense and City Design, W: T. Banerjee,
M. Southworth (red.). (1991). City Sense and City Design. Writings and Projects of Kevin Lynch. Cambridge, Mass.: The MIT Press, 396-412.
Madanipour, A. (1999). Why are the design and development of public spaces significant for cities? Environment and Planning B. Urban Analytics and City Science, 26(6), 879-891.
Madanipour, A. (2000). Public Space in the City. W: P. Knox, P. Ozolins (red.), Design Professionals and the Built Environment. New York: Wiley, 117-125.
Mazur-Belzyt, K. (2016). Równoważenie rozwoju małego miasta w XXI wieku - ujęcie teoretyczne. Studia Miejskie, 22, 23-34.
Międzobrodzka, M. (2016). Kazimierski-Podgórski Skład Solny (XVI-XIX w.). Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, 31.
Miszewska, B. (2000). Rodzaje sukcesji funkcjonalnej w mieście na przykładzie Wrocławia. W: J. Słodczyk (red.), Społeczne, gospodarcze i przestrzenne przeobrażenia miast. Opole: Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego.
Moughtin, C. (1999). Urban Design: Street and Square (2 wyd.). Oxford; Boston: Architectural Press.
Mydel, R. (1994). Rozwój urbanistyczny miasta Krakowa po drugiej wojnie światowej. Kraków: Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”.
Pochwała, S. (2015). Elektrownia podgórska. Przemiany funkcjonalno-użytkowe. W: Cricoteka. Historia ośrodka i nowej siedziby. Kraków: Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora - Cricoteka, 119-120.
Saternus, P. (2013). Leksykon urbanistyki i planowania przestrzennego. Warszawa: BEL studio.
Sikorski, D. (2019). Wybrane kierunki i aspekty przemian funkcjonalnych terenów przemysłowych we Wrocławiu w latach 1989-2016. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 33(4), 227-240. doi: 10.24917/20801653.334.14
Słodczyk, J. (2000). Rola funkcji przemysłowej w miastach regionu opolskiego w świetle struktury osób pracujących. W: J. Słodczyk (red.), Społeczne, gospodarcze i przestrzenne przeobrażenia miast. Opole: Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego.
Świerczewska-Pietras, K. (2011). Zmiany struktury przestrzennej obszaru Zabłocia w Krakowie objętego lokalnym programem rewitalizacji. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 18, 71-82.
Thompson, I.H. (1998). Landscape and Urban Design. W: C. Greed, M. Roberts (red.) Introducing Urban Design, Harlow Essex: Longman, 105-115.
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (z dnia 27 marca 2003 r. z późn. zm.), Dz. U. 2020, poz. 293, 471, 782, 1086, 1378.
Wantuch-Matla, D. (2017). Przeobrażenia przestrzeni publicznych w Polsce a fundusze europejskie - województwo małopolskie. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, 45, 353-366.
Wróblewski, W. (2016). Wykorzystanie narzędzi nowego urbanizmu w procesie powrotu Łodzi do centrum. Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, 168, 136-157.
Zachariasz, A. (2006). Zieleń jako współczesny czynnik miastotwórczy ze szczególnym uwzględnieniem roli parków publicznych. Kraków: Wydaw. Politechniki Krakowskiej.
Zuziak, Z. (2005). Przestrzenie publiczne - strategie budowania. W: S. Gzell (red.), Przestrzeń publiczna jako element krystalizacji zespołów urbanistycznych. Warszawa: Wydawnictwo Urbanista, 28-37.
Dokumenty planistyczne i strategiczne: Miejski Program Rewitalizacji Krakowa. Uchwała nr LIX/1288/16 Rady Miasta Krakowa z dnia 7 grudnia 2016 r.
Strategia Rozwoju Krakowa. Tu chcę żyć. Kraków 2030. Uchwała nr XCIV/2449/18 Rady Miasta Krakowa z dnia 7 lutego 2018 r.
Kierunki rozwoju i zarządzania terenami zieleni w Krakowie na lata 2017-2030. Wydział Kształtowania Środowiska Urzędu Miasta Krakowa.
Uchwała nr CXIII/1156/06 Rady Miasta Krakowa z dnia 28 czerwca 2006 r.
Uchwała nr XI/153/07 Rady Miasta Krakowa z dnia 25 kwietnia 2007 r.
Uchwała nr XXIV/292/07 Rady Miasta Krakowa z dnia 24 października 2007 r.
Uchwała nr LVIII/778/12 Rady Miasta Krakowa z dnia 10 października 2012 r.
Uchwała nr LXXXI/1240/13 Rady Miasta Krakowa z dnia 11 września 2013 r.
Uchwała nr CXII/1700/14 Rady Miasta Krakowa z dnia 9 lica 2014 r.
Uchwała nr LXXVII/1915/17 Rady Miasta Krakowa z dnia 28 czerwca 2017 r.
Uchwała nr XCIX/2582/18 Rady Miasta Krakowa z dnia 11 kwietnia 2018 r.
Pobrania
Opublikowane
2020-12-24
Jak cytować
Brzosko-Sermak, A. ., & Wantuch-Matla, D. . (2020). Nowe przestrzenie publiczne na terenach poprzemysłowych śródmieścia Krakowa. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 34(4), 151–170. Pobrano z https://prace-kgp.uken.krakow.pl/article/view/7745
Numer
Dział
Artykuły
Licencja
Artykuły publikowane są zgodnie z warunkami licencji Creative Commons (CC BY-ND 4.0; uznanie autorstwa-bez utworów zależnych).
