Zmiany na polskim rynku produkcji elektrycznych i spalinowych zespołów trakcyjnych po 1989 r.
DOI:
https://doi.org/10.24917/20801653.371.8Słowa kluczowe:
tabor kolejowy w Polsce, elektryczne zespoły trakcyjne, spalinowe zespoły trakcyjne, produkcja środków transportu, transport kolejowyAbstrakt
W artykule przeanalizowano produkcję pasażerskiego taboru kolejowego w Polsce po 1989 r. w segmencie spalinowych i elektrycznych zespołów trakcyjnych. Celem artykułu jest odpowiedź na trzy główne pytania badawcze: 1) jak kształtował się polski rynek producentów oraz ile zespołów trakcyjnych wyprodukowano w Polsce po 1989 r.?, 2) na czym polegała jego ewolucja techniczna oraz jakie wskaźniki porównawcze można stosować w analizach?, 3) czy produkcja jest ukierunkowana na rynek krajowy czy na eksport oraz na czym polegają przewagi konkurencyjne naszych producentów? Okres badań to lata 1989-2022. Badania zrealizowano metodą desk research na podstawie literatury, specjalistycznych baz danych oraz danych producentów taboru. W badanym okresie wyprodukowano w Polsce dla krajowych przewoźników łącznie 254 spalinowe i 763 elektryczne zespoły trakcyjne oraz 13 piętrowych składów wagonowych, eksploatowanych w systemie push-pull. Badania dowiodły, że po kryzysie gospodarczym w latach 90. XX w. dzięki usamorządowieniu kolei i wsparciu środków unijnych udało się odtworzyć krajowy rynek produkcji pasażerskiego taboru kolejowego w segmencie elektrycznych i spalinowych zespołów trakcyjnych, ale pozycja konkurencyjna polskich producentów w stosunku do międzynarodowych koncernów jest niska. Producenci pasażerskiego taboru kolejowego w Polsce są w stanie w pełni zaspokoić potrzeby rynku krajowego, ale ich przewaga konkurencyjna na rynkach zagranicznych ma głównie charakter cenowy i dotyczy segmentu spalinowych zespołów trakcyjnych.
Downloads
Metrics
Bibliografia
Antkowiak, T., Pawlak, Z. (2014). Diagnostyka techniczna układu biegowego trakcyjnego pojazdu szynowego. Technika Transportu Szynowego, 10, 33–39.
Bartczak, K. (2015). Analiza taboru kolejowego w Polsce. Technika Transportu Szynowego, 12, 1780–1785.
Bittner, J., Křenek, J., Skála, B., Šrámek, M. (2008). Malý atlas lokomotiv 2009. Praha: Gradis Bohemia s.r.o.
Bittner, J., Křenek, J., Skála, B., Šrámek, M. (2008). Malý atlas lokomotiv 2023. Praha: Gradis Bohemia s.r.o.
Bocheński, T., Wojtkiewicz S. (2019). Import taboru kolejowego do Polski. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 33(3), 17–35. doi: https://doi.org/ 10.24917/20801653.333.2
Chyliński, P. (red.). (2020a). Wytyczne dla zamawiającego tabor pasażerski. Raport na potrzeby projektu „Innowacyjny i zestandaryzowany model rozwoju zakupu kolejowego taboru pasażerskiego Innorail”. Warszawa: Akademia Leona Koźmińskiego, Instytut Kolejnictwa, Ministerstwo Infrastruktury, Ministerstwo Rozwoju.
Chyliński, P. (red.). (2020b). Wytyczne w zakresie projektowania taboru pasażerskiego w Polsce. Raport na potrzeby projektu „Innowacyjny i zestandaryzowany model rozwoju zakupu kolejowego taboru pasażerskiego Innorail”. Warszawa: Akademia Leona Koźmińskiego, Instytut Kolejnictwa, Ministerstwo Infrastruktury, Ministerstwo Rozwoju.
Czarnecki, M., Woltram, T. (2006). Dobór nowoczesnego taboru do warunków eksploatacji kolei w Polsce. Technika Transportu Szynowego, 7–8, 18–22.
Domański, E., Świtalski, M. (1985). Elektryczne pojazdy trakcyjne, Warszawa: Wyd. Komunikacji i Łączności.
Drewnowski, A. (2017). Usamorządowienie kolei w Polsce – przeszłość, teraźniejszość, przyszłość. W: M. Kapias, D. Keller (red.). Państwo wobec kolei żelaznych w Polsce. Rybnik: Muzeum w Rybniku, 465–482.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/797 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie interoperacyjności systemu kolei w Unii Europejskiej.
Graff, M. (2014a). Nowoczesne elektryczne zespoły trakcyjne w Polsce. Technika Transportu Szynowego, 5–6, 34–47.
Graff, M. (2014b). Pojazdy z napędem spalinowym dla ruchu regionalnego w Polsce. Technika Transportu Szynowego, 4, 25–34.
Graff, M. (2015). Zespoły trakcyjne Flirt produkcji Stadler. Technika Transportu Szynowego, 5, 3–44.
Graff, M. (2016a). Nowoczesne elektryczne zespoły trakcyjne w obsłudze ruchu regionalnego i dalekobieżnego w Polsce w 2015 r. Technika Transportu Szynowego, 1–2, 22–33.
Graff, M. (2016b). Spalinowe wagony i zespoły trakcyjne w obsłudze ruchu regionalnego w Polsce. Technika Transportu Szynowego, 6, 12–23.
Graff, M. (2017). Przemysł taboru szynowego w Polsce. Technika Transportu Szynowego, 9, 17–34.
Graff, M. (2021). Producenci taboru kolejowego oraz nowe pojazdy szynowe w Polsce. Problemy Kolejnictwa, 192, 17–47.
Graff, M., Raczyński, J. (2016). Zespoły Flirt3 dla PKP Intercity. Technika Transportu Szynowego, 1–2, 54–58.
Gruszczyński, J. (1987). Eksploatacja taboru kolejowego. Warszawa: Wyd. Komunikacji i Łączności.
Heller, P. (2017) Kolejová vozidla I. Plzeň: Západočeská univerzita.
Heller, P. (2019) Kolejová vozidla II. Plzeň: Západočeská univerzita.
Heller, P. (2021) Kolejová vozidla III. Plzeň: Západočeská univerzita.
Ilostan pojazdów trakcyjnych (2022, 30 listopada). Pozyskano z: https://ilostan.forumkolejowe.pl/ (dostęp: 30 listopada 2022).
Kouwenhoven, M., de Jong, G. (2018). Value of travel time as a function of comfort. Journal of Choice Modelling, 28, 97–107. doi: https://doi.org/10.1016/j.jocm.2018.04.002.
Kowalski, S., Sowa, A. (2007). Klasyfikacja metod diagnostyki technicznej stosowana w zakładzie napraw taboru kolejowego. Problemy Eksploatacji, 2, 65–76.
Kroma, R., Sosiński, J., Zintel, K. (2012). Normalnotorowe wagony silnikowe PKP 1945–1990. Poznań: Kolpress.
Kroma, R., Sosiński, J., Zintel, K. (2014). Normalnotorowe wagony silnikowe PKP 1991–2013. Poznań: Kolpress.
Kucharski, M. (2007). Zmodernizowane jednostki serii EW60. Świat Kolei, 7, 20–23.
Kukulski, J. (2012). Nowoczesne rozwiązania w kolejowym taborze pasażerskim. Problemy Kolejnictwa, 154, 61–74.
Kukulski, J., Groll, W. (2009). Nowoczesny tabor do przewozów międzyaglomeracyjnych. Problemy Kolejnictwa, 148, 82–118.
Lalik, M. (2008a). Podstawowe wymagania dla wagonów pasażerskich przystosowanych do przewozu osób o ograniczonych możliwościach ruchowych – według TSI PRM. Problemy Kolejnictwa, 147, 33–47.
Lalik, M. (2008b). Tabor szynowy do przewozów aglomeracyjnych. Problemy Kolejnictwa, 148, 119136.
Long Term Passenger Rolling Stock. Strategy for the Rail Industry (2018). London: Rail Delivery Group.
Mężyk, A. (2011). Uwarunkowania i efekty reform kolei. Radom: Politechnika Radomska.
Moczarski, M. (2008). Podatność obsługowa pojazdów szynowych – istota, znaczenie, metody oceniania. Problemy Kolejnictwa, 147, 74–108.
Mohammadi, A., Amador-Jimenez, L., Nasiri F. (2020). A multi-criteria assessment of the passengers’ level of comfort in urban railway rolling stock. Sustainable Cities and Society, 53, 101892. doi: https://doi.org/10.1016/j.scs.2019.101892
Poliński, J. (2011). Dostosowywanie kolei polskich do przewozu osób niepełnosprawnych oraz rola Instytutu Kolejnictwa w tym procesie. Problemy Kolejnictwa, 153, 59–81.
Raczyński, J. (2007). Czynniki decyzyjne w procesie zakupu taboru kolejowego. Technika Transportu Szynowego, 4, 38–45.
Ross, D. (2005). Encyklopedie lokomotiv a vlaků. Praga: Ottovo nakladatelství s.r.o.
Rocznik statystyczny (1990, 1995, 2000). Warszawa: GUS.
Rozporządzenie Komisji (UE) NR 321/2013 z dnia 13 marca 2013 r. dotyczące technicznej specyfikacji interoperacyjności odnoszącej się do podsystemu „Tabor – wagony towarowe” systemu kolei w Unii Europejskiej.
Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1302/2014 z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie technicznej specyfikacji interoperacyjności odnoszącej się do podsystemu „Tabor – lokomotywy i tabor pasażerski” systemu kolei w Unii Europejskiej.
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2018/545 z dnia 4 kwietnia 2018 r. ustanawiające uzgodnienia praktyczne na potrzeby procesu udzielania zezwoleń dla pojazdów kolejowych i zezwoleń dla typu pojazdu kolejowego zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/797.
Siwiec, J. (2021). Zastosowanie wodorowych ogniw paliwowych w transporcie kolejowym. Problemy Kolejnictwa, 190, 53–57.
Skalski, S. (2012). Zespoły Flirt dla Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej. Technika Transportu Szynowego, 10, 23–26.
Soczówka, A. (2008). Pociągiem do Zakopanego, czyli krok w stronę polityki zrównoważonego rozwoju w transporcie. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 10, 408–422.
Terczyński, P. (2003). Autobusy szynowe na torach PKP. Świat Kolei, 12, 12–15.
Terczyński, P. (2004). Autobusy szynowe w lokalnej komunikacji w Polsce. Technika Transportu Szynowego, 1–2, 31–37.
Terczyński, P. (2005). Elektryczny wagon silnikowy serii EN81. Świat Kolei, 11, 12–15.
Terczyński, P. (2008). Wagony i zespoły spalinowe w obsłudze ruchu regionalnego na PKP. Świat Kolei, 9, 12–21.
Terczyński, P. (2010). Elektryczne zespoły trakcyjne w Polsce – stan obecny i bliska perspektywa. Technika Transportu Szynowego, 5–6, 13–20.
Terczyński, P. (2012). Elektryczne zespoły trakcyjne rodziny Elf. Świat Kolei, 3, 26–33.
Terczyński, P. (2017a). Atlas lokomotyw elektrycznych. Poznań: Kolpress.
Terczyński, P. (2017b). Atlas lokomotyw spalinowych. Poznań: Kolpress.
Tułecki, A. (2005). Modele decyzyjne w odnowie parku spalinowych modeli trakcyjnych. Technika Transportu Szynowego, 9, 69–73.
Transport – wyniki działalności (2005–2020). (2006–2021) Warszawa: GUS.
Urząd Transportu Kolejowego, ETCS (2022, 28 listopada). Pozyskano z: https://www.utk.gov.pl/pl/interoperacyjnosc/ertms/etcs/17422,ETCS.html
Urząd Transportu Kolejowego, Druk „TT” – Dane o taborze kolejowym towarowym (2023, 20 stycznia). Pozyskano z: https://utk.gov.pl/pl/dokumenty-i-formularze/sprawozdania/formularze/18880,Druk-TT-Dane-o-taborze-kolejowym-towarowym.html
Wodzicki, R. (2005). Elektryczny zespół trakcyjny typu 14WE. Świat Kolei, 12, 12–15.
Wojtkiewicz, S., Bocheński, T. (2018). Rozwój przemysłu taboru kolejowego w Polsce na przełomie XX i XXI wieku. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 32(3), 158–173.
Wróbel, I. (2019). Poprawa dostępności transportu kolejowego dla osób z niepełnosprawnościami. Problemy Kolejnictwa, 182, 83–94.
Wykaz pojazdów kolejowych zarejestrowanych w Polsce. (2018). Pozyskano z: https://utk.gov.pl/pl/dokumenty-i-formularze/opracowania-urzedu-tran/14539,Wykaz-pojazdow-kolejowych-zarejestrowanych-w-Polsce.html
Zajfert, M. (2013a). Dostęp do taboru kolejowego barierą rozwoju rynku przewozów pasażerskich w Polsce. Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny, 4(2), 89–109.
Zajfert, M. (2013b). Kolejowe przewozy pasażerskie o charakterze użytku publicznego – doświadczenia ostatnich 20 lat transformacji kolei w Polsce. Studia Ekonomiczne, 3(78), 456–481.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły publikowane są zgodnie z warunkami licencji Creative Commons (CC BY-ND 4.0; uznanie autorstwa-bez utworów zależnych).
